Београд је систем

„Београд је систем“ је иницијатива настала на Институту за физику, у Лабораторији за примену рачунара у науци поводом проглашења 2009. године за Међународну годину астрономије. Мада никад није заживела, за кратко време освојила је пажњу и симпатије хиљада Београђана.

“Београд је систем” је пресликао умањен, прецизно скалиран Сунчев систем на Београд, предвидевши да се на тачно израчунатим градским локацијама поставе његови елементи – Сунце и све планете нашег система.

Скала модела (1:220 милиона) је бирана тако да величина система буде самерљива са величином Београда, а брзина светлости са брзином хода човека (око 5 km/h). Овакав избор би нам омогућио да на једноставан начин, у духу радозналости и авантуризма, обиласком ових локација приближимо себи основне карактеристике нашег планетарног система. “Београд је систем” би тако постао не само фантастичан инструмент за популаризацију науке, већ и украс и један од симбола Београда, као и туристичка атракција.

Елементи система – Сунце и планете – замишљени су као металне кугле распоређене на следећих шест локација широм Београда:

Локација Ушће

Сунце – кугла пречника 5.89 метара, (опточена месингом или сличним металом, ноћу осветљена јаким рефлекторима који је окружују)
Меркур – кугла пречника 2 цм, удаљена од Сунца 245 метара
Венера – кугла пречника 5 цм, удаљена од Сунца 459 метара

Сва три објекта на овој локацији би била линеарно распоређена дуж шеталишта на Ушћу.

Локација Kалемегдан

Земља – кугла пречника 5.4 цм, удаљена од Сунца 634 метра
Месец – кугла пречника 1.5 цм, удаљена од Земље 1.63 метра

Модел система Земља‐Месец би био лоциран на Kалемегданској тераси одакле се преко реке види Ушће са моделима Сунца, Меркура и Венере.

Марс – кугла пречника 2.9 цм, удаљена од Сунца 966 метара

Модел Марс би био лоциран на кеју између доњег града на Kалемегдану и спортског центра 25 мај.

Локација Врачарски плато (парк испред Народне Библиотеке и Храма Св. Саве)

Јупитер – кугла пречника 60.6 цм, удаљена од Сунца 3.3 км

Око Јупитера круже четири велика сателита (познати као Галилејевски сателити):
Ио – кугла пречника 1.5 цм, удаљена од Јупитера 1.79 метара
Европа – кугла пречника 1.3 цм, удаљена од Јупитера 2.84 метара
Ганимед – кугла пречника 2.2 цм, удаљена од Јупитера 4.54 метара
Kалисто – кугла пречника 2 цм, удаљена од Јупитера 7.98 метара

Локација Ада Циганлија (средина шеталишта поред језера)

Сатурн – кугла пречника 51 цм, окружена прстенима пречника 1.12 метара, удаљена од Сунца 6 км

Око Сатурна кружи један велики сателит:
Титан – кугла пречника 2.2 цм, удаљена од Сатурна 5.18 метара

Локација Аеродром „Никола Тесла“ (централни хол главне аеродромске зграде)

Уран – кугла пречника 21.7 цм, удаљена од Сунца 12.2 км

Локација Панчево (центар)

Нептун – кугла пречника 21 цм, удаљена од Сунца 19.1 км

Око Нептуна кружи један велики сателит:
Тритон – кугла пречника 1.2 цм, удаљена од Нептуна 1.5 метара

Нептун је најудаљенија планета Сунчевог система, те удаљење Панчева од Ушћа дефинише основну димензију предложеног модела. Иза орбите Нептуна се налази мноштво мањих објеката. Највећи од њих су тзв. патуљасте планете (најпознатија од њих је Плутон) но оне су исувише мале да би се виделе у нашем моделу. Још мањи објекти су астероиди и комете. Мада су планете и већи сателити најинтересантнији објекти у Сунчевом систему, њихов размештај не дефинише и крајње границе Сунчевог система. Две скале се најчешће узимају као те граница:

Линија терминалног шока – замишљена граница на којој је балансиран притисак Сунчевог ветра и притисак честица у међузвезданом простору. Линија терминалног шока је елипсоидног облика – најближа нама у правцу кретања Сунца кроз међузвевдани простор, најдаља у супротном правцу. У нашем моделу је узето да се Сунце креће у правцу Новог Сада. Нови Сад је уједно у предложеном моделу и граница терминалног шока у овом правцу. Погодни маркер линије тремалног шока у супротном правцу би била Истраживачка станица Петница поред Ваљева.

Хелиопауза – ово је крајња линија простора који контролише Сунце. У веома доброј апроксимацији хелиопауза је величине Србије.